Kia, Kìa, Kỉa, Kịa: Những cách nói đặc trưng của người Nam Bộ

Một tình từ quen thuộc, “bữa”, đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngôn ngữ hàng ngày của người dân Việt Nam. Với dân ngoại Bắc, “bữa” đơn giản chỉ là từ ghép với “cơm” để chỉ một bữa ăn hoàn chỉnh (“bữa cơm hôm nay nhiều món nhỉ?”). Từ này cũng được sử dụng để chỉ một thời điểm cụ thể trong ngày, hoặc đánh dấu một lần ăn uống hoặc đối mặt với một khó khăn nào đó.

Ở miền Nam Bộ, ngoài những từ này, còn tồn tại những cách diễn đạt rất đặc trưng cho vùng miền này. Hãy cùng tìm hiểu những từ ngữ đặc biệt này theo thứ tự từ a, b, c thong thường: “bữa hổm, bữa kia, bữa kìa, bữa kỉa, bữa kịa”.

Bữa hổm – Ngày hôm trước

“Bữa hổm” là một cách diễn đạt chỉ ngày hôm trước, ngày có sẵn xác định. Ví dụ, khi gặp một khách đã từng đến nhà mình mà không gặp được, ta thường nghe câu: “Bữa hổm, tôi có ghé nhà anh, nhưng anh bận đi đâu đó nên không gặp được”.

Bữa kia – Ngày sắp tới

“Bữa kia” chỉ ngày sắp tới, đứng cách ngày hiện tại hai ngày. Tại các bến xe, bạn có thể dễ dàng nghe những câu hỏi như: “- Chừng nào anh đi? – Hôm nay 9, mai 10, mốt 11, bữa kia là 12, ngày 12 tôi đi”. Lưu ý, “bữa kia” không phải là “ngày kia”. Ngày kia, theo người Bắc, thường được gọi là “ngày mốt” ở miền Nam Bộ. Vậy là “ngày kia” trong ngôn ngữ miền Nam Bộ xảy ra trước “bữa kia” một ngày.

Bữa kìa – Một ngày sắp tới gần đây

Để chỉ một ngày trong khoảng thời gian gần “bữa kia” nhưng còn xa hơn, người Nam Bộ sử dụng cụm từ “bữa kia bữa kìa”. Ví dụ, một phụ nữ Sài Gòn hỏi chồng trong tiệm phở: “Bữa kia bữa kìa gì đó, mình về Châu Đốc thăm người thân được không?” Từ “bữa kia bữa kìa” ở đây mang ý nghĩa một ngày sắp tới gần, chưa chắc chắn là ngày nào. Tuy nhiên, khi “bữa kìa” được sử dụng riêng, nó chỉ một ngày xác định, một ngày xảy ra sau “bữa kìa” một ngày. Ví dụ: “Hôm nay 11 rồi, bữa kìa lận anh ơi, bữa kìa là rằm 15 phải nha”.

Bữa kỉa – Một ngày sắp tới xa hơn “bữa kia”

“Bữa kỉa” là từ để chỉ một ngày sắp tới, nhưng xa hơn “bữa kia” một ngày. Ví dụ: “Hôm nay, mai, mốt anh không rảnh, bữa kia, bữa kìa, bữa kỉa anh làm cho tôi cũng được. Tôi cũng chưa gấp”. Tính cụ thể và sinh động của cách diễn đạt này thường chỉ được sử dụng trong trò chuyện hàng ngày, ít được dùng trong văn viết. Ở miền Bắc, người ta thường diễn đạt khái quát hơn: “Ngày mai, ngày kia, tuần sau anh làm cũng được. Tôi cũng chưa vội”.

Trong khẩu ngữ, người Nam Bộ còn có cách sử dụng “bữa kỉa, bữa kịa” để chỉ một ngày sắp tới gần, có thể xa hơn “bữa kia”, “bữa kìa” một ít ngày, nhưng vẫn chưa chắc chắn là ngày nào. Ví dụ: “Bữa kia bữa kìa đi không được thì có thể bữa kìa bữa kỉa, còn không được nữa thì bữa kỉa bữa kịa gì đó cũng được mà”. Thường thì những quán ngữ như “bữa kia bữa kìa, bữa kìa bữa kỉa, bữa kỉa bữa kịa” không được sử dụng độc lập mà thường được ghép với cụm từ “gì đó” để chỉ tính chất không xác định (ví dụ: “bữa kia bữa kìa gì đó”, “bữa kỉa bữa kịa gì đó”).

Với những từ ngữ đặc biệt này, người Nam Bộ đã tạo ra một rừng ngôn ngữ riêng, thể hiện tính cách và phong cách sống đặc trưng của vùng miền. Cùng hòa mình vào cuộc sống độc đáo này và trở thành một phần của ngôn ngữ hằng ngày.